Người lao động xếp hàng đăng ký tìm việc tại hội chợ việc làm ở Inglewood, California (Mỹ). Ảnh: AFP/TTXVN

Tự động hóa đã giúp chuyển đổi hầu hết các ngành công nghiệp kể từ những năm 1960 và làm giảm cơ hội việc làm của người lao động trong quá trình này. Với sự xuất hiện của AI vật lý tiên tiến hứa hẹn một thế hệ robot thông minh mới không chỉ giới hạn ở các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, lao động chân tay đối mặt nguy cơ mất việc cao hơn bao giờ hết. Mối đe dọa này có thể không chỉ giới hạn ở lĩnh vực sản xuất.

Tuần trước, Giám đốc điều hành Anthropic, công ty tạo ra mô hình Claude cạnh tranh với ChatGPT, cảnh báo AI tạo sinh có thể khiến khoảng 50% số việc làm văn phòng đòi hỏi ít kỹ năng chuyên môn biến mất, nguy cơ đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên 10-20%. Ông Peter Finn thuộc nghiệp đoàn lớn nhất Mỹ International Brotherhood of Teamsters (còn được gọi là Teamsters) cũng cảnh báo khả năng người lao động bị mất việc làm là mối quan ngại lớn không chỉ đối với các thành viên của nghiệp đoàn này mà còn đối với người lao động nói chung.

Nghiệp đoàn Teamsters đã tập trung nỗ lực vào việc thông qua luật hạn chế sự phát triển của tự động hóa, nhưng đang phải đối mặt với những trở ngại chính trị đáng kể. Thống đốc California đã 2 lần bác bỏ các dự luật cấm xe tải tự lái bất chấp hoạt động vận động hành lang mạnh mẽ của hàng trăm nghìn thành viên công đoàn ở bang này. Các diễn biến tương tự cũng diễn ra ở các bang khác như Colorado, Indiana, Maryland.

Ở cấp liên bang, bối cảnh cũng thay đổi đáng kể tại Nhà Trắng. Dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden, Bộ Lao động đã ban hành hướng dẫn khuyến khích các công ty minh bạch về việc sử dụng AI, cho phép người lao động tham gia vào các quyết định chiến lược và hỗ trợ những nhân viên có nguy cơ mất việc làm. Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau khi lên nắm quyền hồi tháng 1 năm nay, Tổng thống Donald Trump đã bác bỏ các biện pháp bảo vệ người lao động này.

Trước bối cảnh đó, các nghiệp đoàn đã đưa ra hướng dẫn về việc bảo vệ người lao động. Nghiệp đoàn Công nhân Truyền thông Mỹ (CWA) đã có cách tiếp cận chủ động, đưa ra hướng dẫn toàn diện cho các thành viên, trong đó kêu gọi các nhà đàm phán đưa các điều khoản về AI vào tất cả các thỏa thuận thương lượng tập thể. CWA cũng đang phát triển các công cụ giáo dục giúp người lao động hiểu và đàm phán về việc triển khai AI trong công việc.

Một số ít nghiệp đoàn đã đàm phán thành công về việc đưa vấn đề ứng dụng AI vào hợp đồng của họ. Hiệp hội Công nhân cảng quốc tế (ILA), đại diện cho công nhân bến cảng, đã đạt được việc hoãn tự động hóa hoàn toàn một số hoạt động tại cảng, trong khi Hiệp hội diễn viên màn ảnh (SAG-AFTRA) giành được sự đảm bảo rằng các diễn viên phải được tham khảo ý kiến và được trả phí bất cứ khi nào hình ảnh AI của họ được tạo ra.