Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ năm tại Astana (Kazakhstan) sẽ có 20 môn thể thao thi đấu truyền thống, bao gồm các cuộc đua ngựa, đấu vật dân tộc, trò chơi trí tuệ truyền thống, thi đấu võ thuật, bắn cung truyền thống, săn chim, cưỡi ngựa và trò chơi dân gian. (Ảnh: worldnomadgames.kz.)

Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5 với hứa hẹn sẽ trở thành sự kiện quốc tế quan trọng tại Kazakhstan. Đồng thời là dịp thể hiện tinh thần đoàn kết, bảo tồn giá trị văn hoá và lịch sử giữa các bộ lạc du mục ở các nước Trung Á. Chủ đề của Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5 là "Cuộc hội ngộ trên thảo nguyên hùng vĩ”. 

Logo chính thức của Đại hội lần này là hình ảnh "kỵ sĩ mặt trời” màu đỏ sẫm lấy cảm hứng từ màu sắc của ngọc Mã não. 

Theo Ban Tổ chức, màu đỏ tượng trưng cho máu và lửa, gắn liền với năng lượng sống mãnh liệt của Mặt trời và trái tim của dân tộc Kazakhstan nói riêng, các dân tộc du mục trên toàn thế giới nói chung. Xung quanh logo trang trí tông màu sẫm của mã não, tượng trưng cho đồ gia dụng và trang sức truyền thống. Phông chữ của logo được cách điệu như chữ viết Thổ Nhĩ Kỳ từ thế kỷ VII-X. 

Lịch sử của World Nomad Games

Đại hội thể thao du mục thế giới (World Nomad Games) lần đầu tiên được tổ chức năm 2014 tại Kyrgyzstan. (Ảnh: TASS)

Đại hội thể thao du mục thế giới (World Nomad Games) lần đầu tiên được tổ chức năm 2014 tại Kyrgyzstan với sự tham gia của 583 vận động viên đến từ 19 quốc gia và vùng lãnh thổ tranh tài tại 10 môn thể thao truyền thống của người du mục. Sự kiện thể thao độc đáo này được coi là thành công lớn, thu hút sự quan tâm rộng rãi từ cộng đồng quốc tế. 

Năm 2016, tại Kyrgyzstan, 1.200 vận động viên từ 62 quốc gia đã so tài tại 26 môn thể thao tại Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 2. Tại Đại hội lần thứ 3, số lượng vận động viên tăng lên 2.000 người từ 82 quốc gia và vùng lãnh thổ, thi đấu tại 37 bộ môn thể thao.

Đại hội thể thao du mục thế giới là một sự kiện đặc biệt và hấp dẫn nhằm giới thiệu di sản văn hóa phong phú của các nền văn minh du mục trên khắp thế giới. (Ảnh: Matadornetwork.com)

Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 4 diễn ra tại Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2022. Hơn 3.000 vận động viên từ 102 quốc gia đã tham gia thi đấu tại 13 môn thể thao. Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5 tại Kazakhstan lần này sẽ có các chương trình thuộc ba lĩnh vực: thể thao, văn hóa và khoa học.

Các bộ môn thể thao truyền thống độc đáo

Sự kiện có các hoạt động và môn thể thao mang đặc trưng của những người du mục, phản ánh tập quán, lối sinh sống hàng ngày của những người dân du mục nơi đây.

Từ 8-14/9/2024, Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5 tại thủ đô Astana của Kazakhstan. Các vận động viên sẽ tham dự 20 môn thể thao thi đấu và 10 môn thể thao biểu diễn.

Cụ thể, môn thể thao thi đấu truyền thống bao gồm: đua ngựa, đấu vật dân tộc, trò chơi trí tuệ truyền thống, võ thuật, bắn cung, săn đại bàng. 110 bộ huy chương sẽ được trao tại Đại hội. 

Các môn thể thao thi đấu sẽ diễn ra tại 5 địa điểm: Trường đua ngựa Kazanat, Cung điện võ thuật mang tên Zh.Ushkempirov, Cung điện băng Alau, Khu liên hợp thể thao điển kinh Qazaqstan. Các môn thể thao trí tuệ sẽ diễn ra tại hội trường Khu liên hợp Duman.

Theo Ban Tổ chức, các môn thể thao trên lưng ngựa và đấu vật luôn được dân tộc du mục ưa chuộng. Dân tộc Kazakhstan nổi tiếng với các loại hình đấu vật truyền thống như "Kazak Kuresi”, người Kyrgyzstan có “Alysh”, người Uzbekistan - "Kurash". 

Kazakh Kuresi. (Ảnh: monkboughtlunch.com)

Kazakh Kuresi là môn đấu vật truyền thống của Kazakhstan. Hai đô vật cố gắng kiềm chế đối phương ở tư thế đứng, không được sử dụng tay để nắm chân đối thủ. Tư thế nằm hay đòn đất không được tính. Trong Qazaq Kuresi, đô vật có thể thực hiện các đòn tấn công bằng cách túm quần áo, túm lưng bằng một hoặc hai tay, hoặc bằng cách túm tay và thân.

Cuộc thi được tổ chức theo quy định của Hiệp hội Qazaq Kuresi. Theo đó, Đội hình môn Kazakh Kuresi gồm: 8 nam, 8 nữ, 2 huấn luyện viên, 1 trọng tài. Thời gian thi đấu khác nhau đối với nam và nữ. Cụ thể, Nam: 5 phút - Túm thân đối phương 1 phút; Nữ: 4 phút - Túm thân đối phương 1 phút.

Hạng cân trong môn vật được quy định như sau: Nam (trên 18 tuổi): dưới 55 kg, dưới 60 kg, dưới 66 kg, dưới 74 kg, dưới 82 kg, dưới 90 kg, dưới 100 kg, trên 100 kg. Nữ (trên 18 tuổi): dưới 48 kg, dưới 52 kg, dưới 56 kg, dưới 60 kg, dưới 65 kg, dưới 70 kg, dưới 77 kg, trên 77 kg. Kích thước thảm đấu của Qazaq Kuresi, bao gồm khu vực an toàn, là 12x12 m. Khu vực đấu của các võ sĩ có đường kính 4,5m tính từ tâm thảm và đường kính 9 m. Tổng diện tích là 144 m² (thiết kế có thể thay đổi theo thỏa thuận của Hiệp hội Qazaq Kuresi).

Zhamy Atu. (Ảnh: worldnomadgames.kz.)

Zhamy Atu (Bắn cung trên lưng ngựa) cũng là một bộ môn thể thao truyền thống của người du mục trên toàn thế giới. Theo kế hoạch, khoảng 25-30 quốc gia đã đăng ký bộ môn này. Bắn cung truyền thống cũng thu hút rất nhiều vận động viên đến từ hơn 100 quốc gia khác nhau.

Là bộ môn bắn cung trên lưng ngựa theo phong cách của người Kazakhstan (khác với Hàn Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary), Độ dài đường đua của môn Zhamy Atu là 100m, chiều rộng là 3m. Đội hình gồm: 4 vận động viên, 2 huấn luyện viên, 1 trọng tài. Mỗi môn thi chỉ cho phép 1 vận động viên tham gia. Các vận động viên từ 18 tuổi trở lên được phép tham gia cuộc thi.

Cuộc thi được tổ chức theo quy định của Hiệp hội thể thao Zhamy Atu quốc gia Cộng hoà Kazakhstan. Về trò chơi trí tuệ, người Kazakhstan yêu thích "Togyz Kumalak", người Thổ Nhĩ Kỳ - "Mangala”... Dự kiến, các vận động viên từ 50 quốc gia đăng ký thi đấu các môn thể thao trí tuệ này.

Togyzkumalak. (Ảnh: astanatimes.com)

Trò chơi “Togyzkumalak” bao gồm hai người chơi, mỗi người có 9 ô trên bảng (tổng cộng 18 ô, được gọi là “otau”), nằm đối diện nhau. Mỗi lỗ có tên riêng: 1 - nghệ thuật, 2 - tekturmas, 3 - at otpes, 4 - atsyratar, 5 - bel, 6 - belbasar, 7 - kandy kakpan, 8 - kokmoin, 9 - manday. Ngoài ra, trên bảng còn có hai lỗ tích lũy, được gọi là “kazan”. Khi bắt đầu trò chơi, mỗi người chơi có 81 viên bi có màu sắc riêng, tức là 9 viên bi cho 9 ô. Nhiệm vụ chính của trò chơi là di chuyển những viên bi trong các ô trò chơi và thu thập càng nhiều bi càng tốt vào “Vạc” của bạn. Những viên bi thu thập được sẽ được đặt vào một ô.

Người chơi thực hiện từng nước đi một. Người chơi được quyền di chuyển đầu tiên bằng cách rút thăm lấy tất cả các viên bi từ bất kỳ ô nào trong hàng của mình, ngoại trừ một viên bi, và di chuyển chúng từ trái sang phải, thả một viên bi vào mỗi ô tiếp theo sao cho viên bi cuối cùng rơi vào ô của đối thủ. 

Nếu số bi ở ô này sau khi kết thúc lượt chơi là chẵn thì tất cả đều là “con mồi” của người chơi và được chuyển vào “vạc” của mình. Quyền thực hiện nước đi tiếp theo được chuyển cho đối thủ.  Nếu không còn một viên bi nào trong ô của một trong những người chơi, thì đối thủ của người đó sẽ chuyển tất cả các viên bi trong hàng của mình vào “vạc” của mình.  Trò chơi được chơi cho đến khi một trong hai người chơi thu thập được hơn 81 viên bi trong vạc của mình (người chơi này thắng) hoặc cả hai đều thu thập được 81 viên bi (hòa). Thành phần đội chơi gồm 2 nam, 2 nữ, 1 huấn luyện viên. Các vận động viên từ 16 tuổi trở lên được phép thi đấu. Các cuộc thi được tổ chức theo hình thức thi đấu cá nhân và đồng đội theo hệ thống Thụy Sĩ. Số lượng - 7 vòng. Kết quả được tóm tắt riêng biệt giữa nam và nữ. Thời gian chơi là 1 giờ cho mỗi người chơi. Các cuộc thi được tổ chức theo quy định của Liên đoàn Thế giới “Togyzkumalak”.

Ban Tổ chức cho biết, Đại hội không chọn ra bất kỳ môn thể thao chính vì mỗi môn đều quan trọng.  “Chúng tôi mong rằng, tất cả mọi người yêu thích không chỉ các môn thể thao truyền thống mà còn cả di sản văn hóa đích thực của Kazakhstan và các quốc gia tham gia khác tại Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5”, đại diện Ban Tổ chức chia sẻ.

Chương trình văn hoá đặc sắc

Ngoài chương trình thể thao, xuyên suốt Đại hội sẽ diễn ra chương trình văn hoá đặc sắc. Sân khấu chính cho hoạt động này là Làng dân tộc (Ethoaul) “Vũ trụ du mục” với diện tích 10ha, liền kề với trường đua ngựa "Kazanat”. Các hoạt động văn hoá khác cũng sẽ được tổ chức tại trên khắp thủ đô Astana. 

Lễ khai mạc Làng dân tộc sẽ diễn ra ngày 9/9/2024, một ngày sau Lễ khai mạc Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5. 

Lễ khai mạc Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ ba tại Kyrgyzstan. (Ảnh: dailysabah.com)

Trong khuôn khổ Đại hội, các hoạt động văn hóa sẽ diễn ra hàng ngày tại Làng dân tộc. Điểm nhấn của sự kiện là Hội chợ triển lãm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ do các nghệ nhân bậc thầy của Kazakhstan chế tác. Tại đây, các nghệ nhân sẽ chia sẻ bí kíp tạo ra các tuyệt tác thủ công tại workshop.

Một phần không thể thiếu trong chương trình văn hoá tại Làng dân tộc là “Aitys”, Cuộc thi giữa các nghệ sĩ Akyn hàng đầu của Kazakhstan. 

Lễ hội “Vũ trụ của những người du mục” sẽ thể hiện những xu hướng hiện đại trong thế giới văn hóa. Tại đây, khách tham quan có thể chiêm ngưỡng các lều trại của các nhóm dân tộc khác nhau của Kazakhstan và tìm hiểu về văn hóa và du lịch của các nước trong khu vực.

Hội thảo chuyên đề hấp dẫn

Trước thềm Đại hội thể thao du mục thế giới lần thứ 5, Bảo tàng Quốc gia Kazakhstan sẽ tổ chức Hội nghị khoa học và thực tiễn quốc tế. Tại đây, các diễn giả sẽ trình bày những nghiên cứu trên các khía cạnh khác nhau về sự phát triển của thể thao dân tộc. 

Nội dung nghiên cứu bao gồm các phương pháp đào tạo vận động viên dân tộc, triển vọng phát triển thể thao dân tộc, tiêu chuẩn hóa và áp dụng các quy tắc quốc tế trong thể thao dân tộc v.v. 

Các chuyên gia cũng sẽ tập trung nghiên cứu chủ nghĩa du mục, vai trò văn minh cũng như tầm quan trọng của xu hướng “neonomad” trong thế giới hiện đại./.