TS Đoàn Ngọc Khôi (phải) phát hiện ra trảng muối nơi người Sa Huỳnh cổ làm muối.

Trảng muối có diện tích khoảng 10 ha, một bên giáp biển, một bên giáp núi, cách nơi cư trú của người Sa Huỳnh cổ 800m và cách nơi có mộ táng 500m. Người Sa Huỳnh cổ đã tận dụng nền đá bằng phẳng, cứng chắc cùng nguồn nước biển sẵn có để tự làm ra muối sử dụng trong cuộc sống hằng ngày. Truyền thống làm muối biển ở đây đã được kế tục kéo dài từ thời Sa Huỳnh đến Champa và Đại Việt không bị đứt quãng. Ngày nay, vẫn còn một số ít hộ dân là cư dân bản địa, ở xóm Cỏ vẫn thực hành cách làm muối của tổ tiên.

TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi là người đã phát hiện ra trảng muối nơi người Sa Huỳnh cổ làm muối trong quá trình tìm kiếm các di tích khảo cổ của nền văn hóa Sa Huỳnh. Theo TS Khôi, muối được người dân xóm Cỏ kế thừa sản xuất trên đá bazan rất trắng, sạch, có tinh thể lấp lánh, vị mặn vừa, có hậu ngọt. Đây là phát hiện ý nghĩa góp phần làm rõ kỹ thuật làm muối sớm của người tiền sử. “Trong nghiên cứu về văn hóa Sa Huỳnh, các nhà nghiên cứu rất quan tâm đến kỹ thuật làm gốm, muối của người Sa Huỳnh. Tuy nhiên, trước đây, các nhà khảo cổ chỉ khai quật được mộ chum và di tích Long Thạnh chứ chưa phát hiện dấu vết về nghề làm muối”, TS Khôi nhấn mạnh.

Theo nghiên cứu, cư dân Sa Huỳnh có ba cách làm muối. Thứ nhất là phơi nước biển trên đá tạo muối kết tinh, thứ hai nấu nước biển làm muối trong các nồi gốm và thứ ba là làm muối trên các cánh đồng. Kỹ thuật làm muối trên đá tại xóm Cỏ, thôn Long Thạnh 2 rất độc đáo. Các nhà nghiên cứu tiếp tục thu thập mẫu hiện vật sử dụng phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm để tìm niên đại chuẩn của nghề làm muối. Việc phân tích có thể bắt đầu từ các mẫu sò thu thập được tại các trảng muối hoặc phân tích thạch học để biết cấu trúc mặt nền của trảng muối, độ mài mòn của đá. Bên cạnh đó cũng sẽ phân tích thành phần hóa học của muối được xuất trên đá chứa đựng những nguyên tố gì. Với hàng loạt các mẫu phân tích trong phòng thí nghiệm góp phần làm rõ, kết luận chính xác niên đại của khu vực làm muối của người tiền sử.

Cũng theo TS Đoàn Ngọc Khôi, việc phát hiện trảng muối của người Sa Huỳnh cổ có ý nghĩa lớn, là căn cứ quan trọng để so sánh khu vực làm muối của cư dân tiền sử Sa Huỳnh và các vùng làm muối ở khu vực Đông Nam Á, châu Á./.