Các đợt nóng với nhiệt độ cao hơn 

Lính cứu hỏa nỗ lực dập tắt ngọn lửa tại một nhà máy tái chế ở làng Sesklo, Hy Lạp, ngày 26/7/2023. Ảnh: Reuters

Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ tăng lên và khiến các đợt nóng xuất hiện thường xuyên hơn. Hội đồng Nhà khoa học Khí hậu Toàn cầu của Liên hợp quốc (LHQ) và Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) xác nhận hầu hết các vùng đất liền đều gặp phải tình trạng này.

Khí thải nhà kính từ những hoạt động của con người đã làm nhiệt độ Trái đất tăng đến 1,2 độ C kể từ thời kỳ tiền công nghiệp. Và mức nhiệt trên càng ấm hơn sẽ dẫn tới nhiệt độ đỉnh càng cao hơn khi xảy ra những sự kiện nhiệt độ cực đoan.

Trả lời hãng tin Reuters, bà Friederike Otto, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Hoàng gia London (Anh), người đồng lãnh đạo tổ chức Nghiên cứu Giới hạn Khí hậu Thế giới (WWA) cho biết các đợt nắng nóng hiện tại có nhiệt độ tăng cao với tần suất lớn hơn do biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, cũng có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến các đợt nóng. Như ở châu Âu, hoàn lưu khí quyển cũng là một tác nhân quan trọng.

Những dấu vết của biến đổi khí hậu

Để có thể nghiên cứu chính xác cách biến đổi khí hậu ảnh hưởng tới một đợt nóng nhất định, các nhà khoa học đã tiến hành những khảo sát giới hạn nhiệt độ. Kể từ năm 2004, đã có tới hơn 400 khảo sát được tiến hành dựa trên những sự kiện thời tiết khắc nghiệt, bao gồm nắng nóng, lũ lụt và hạn hán, nhằm tính toán vai trò của biến đổi khí hậu trong mỗi sự kiện.

Việc nghiên cứu trên cũng đưa vào hàng trăm lần so sánh giữa mô phỏng khí hậu hiện tại với mô phỏng khí hậu khi không có khí thải nhà kính do con người gây nên. Dựa trên cơ sở này, các nhà khoa học của WWA đã nhận định nếu con người không tác động lên khí hậu thì khả năng xảy ra đợt nắng nóng kỷ lục ở Tây Âu vào tháng 6 năm 2019 chỉ còn 1%.

Các đợt nắng nóng sẽ trở nên tồi tệ hơn

Việc nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng 1,2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp đã và đang tạo nên nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan.

Theo bà Sonia Seneviratne, nhà khoa học của Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ, các đợt nắng nóng kỷ lục trên đất liền sẽ chỉ xảy ra trung bình 10 năm một lần nếu con người không tạo ra những ảnh hưởng lên khí hậu, tuy nhiên hiện nay các đợt nóng đó đã xảy ra thường xuyên hơn gấp 3 lần.

Nhiệt độ chỉ ngừng tăng khi con người ngừng tạo ra khí thải nhà kính. Cho tới lúc đó, các đợt nóng chắc chắn sẽ ngày càng tồi tệ hơn. Thất bại trong việc giải quyết vấn đề khí hậu sẽ làm các đợt nóng cực đoan leo thang, ẩn chứa nhiều nguy hiểm tiềm tàng.

Các quốc gia đã kí kết Thỏa thuận Paris 2015 với mục tiêu cắt giảm lượng khí thải để Trái đất chỉ ấm lên ở mức 2 độ C và hướng tới 1,5 độ C. Tuy nhiên, những chính sách hiện nay không thể giúp các nước đạt được mục tiêu đó.

IPCC cho biết, trong thời kỳ tiền công nghiệp, cứ mỗi một thập kỷ sẽ xuất hiện một đợt nắng nóng, còn với điều kiện nhiệt độ tăng 1,5 độ C, sẽ có 4,1 đợt nắng nóng trong một thập kỷ và 5,6 đợt khi nhiệt độ tăng 2 độ C.

Việc để nhiệt độ tăng quá 1,5 độ C đồng nghĩa với việc hầu hết tất cả các năm, thế giới đều sẽ bị ảnh hưởng bởi các đợt nắng nóng cực đoan.

Vụ cháy rừng ở đảo Tenerife, Tây Ban Nha vào ngày 17/8/2023. Ảnh: Reuters

Biến đổi khí hậu gây nên cháy rừng

Biến đổi khí hậu làm gia tăng tình trạng khô nóng, làm lửa lan nhanh, cháy lâu và mạnh mẽ hơn.

Ở Địa Trung Hải, sự biến đổi này đã khiến mùa cháy rừng bắt đầu sớm và thiêu đốt nhiều vùng đất liền hơn. Lửa bùng phát từ giữa tháng 7 trên đảo Rhodes (Hy Lạp) đã buộc 20.000 người phải đi sơ tán vì ngọn lửa lan đến các khu nghỉ dưỡng và làng ven biển ở phía đông nam hòn đảo. Thời tiết nóng cũng rút hết độ ẩm từ thảm thực vật, đồng thời biến chúng thành nguyên liệu khô giúp đám cháy lan rộng.

Nhà khoa học Mark Parrington tại chương trình Copernicus chia sẻ, điều kiện nóng và khô hơn sẽ làm cho các đám cháy trở nên nguy hiểm hơn bao giờ hết.

Một nghiên cứu của WWA cũng cho biết, nếu không có biến đổi khí hậu do con người gây ra thì khả năng xảy ra hiện tượng thời tiết khắc nghiệt trong mùa hè này là rất hiếm. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng chính con người đã đóng một vai trò hoàn toàn áp đảo trong việc gây nên những đợt nóng gay gắt toàn Bắc Mỹ, châu Âu và Trung Quốc vào tháng 7 năm nay.

Biến đổi khí hậu không phải nguyên nhân duy nhất gây cháy

Việc quản lý rừng và nguồn phát lửa cũng là một yếu tố vô cùng quan trọng. Tổng hợp dữ liệu của Liên minh châu Âu (EU) cho thấy, hơn 9 trên 10 vụ cháy ở châu lục này xảy ra do những hoạt động đốt phá, các khay nướng dùng một lần, dây điện hoặc mảnh thuỷ tinh bị vứt bừa bãi. 

Tây Ban Nha và các quốc gia khác đang phải đối mặt với vấn đề suy giảm dân số trầm trọng tại các vùng nông thôn khi người dân đều chuyển lên thành phố, để lại một lực lượng vô cùng nhỏ ở lại dọn dẹp những thảm thực vật và nhiên liệu có nguy cơ gây nên cháy rừng.

Một vài giải pháp để giảm các đám cháy đã được đề ra như những đám cháy nhân tạo có thể kiểm soát được nhằm mô phỏng lại các đám cháy cường độ thấp trong vòng tuần hoàn hệ sinh thái, hay tạo nên những khoảng trống trong rừng nhằm ngăn chặn đám cháy lan nhanh. Nhưng các nhà khoa học đều đồng tình rằng, nếu không cắt giảm khí thải nhà kính, các vấn đề biến đổi khí hậu, cháy rừng, lũ lụt và hạn hán sẽ chỉ càng trở nên tồi tệ hơn.

Một hoặc hai thập kỷ nữa, khi con người nhìn lại hiện tại, họ sẽ thấy những mùa cháy rừng trong thời điểm này vẫn còn khá “nhẹ nhàng”, giáo sư kỹ thuật lâm nghiệp Victor Resco de Dios tại Đại học Lleida (Tây Ban Nha) chia sẻ.