Ông Nguyễn Duy Lượng, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Làm vườn Việt Nam cho biết: Gần đây, thanh long đã gặp rất nhiều khó khăn trong tìm kiếm thị trường tiêu thụ. Các chuyên gia, nhà khoa học, các cơ quan cơ quan quản lý nhà nước, địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội... tại hội nghị cùng đánh giá những hạn chế, tồn tại; đồng thời đề xuất định hướng xây dựng giải pháp phát triển ngành hàng thanh long Việt Nam nói chung và thanh long Bình Thuận nói riêng.

Theo báo cáo của Cục trồng trọt Việt Nam, hiện 3 tỉnh Bình Thuận, Long An, Tiền Giang có diện tích thanh long lớn nhất cả nước với hơn 45.000 ha, chiếm 82% diện tích và chiếm 90% sản lượng thanh long cả nước. 

Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là dù đã hình thành một số vùng sản xuất tập trung, nhưng phần lớn sản xuất với quy mô diện tích nhỏ lẻ, sản xuất vẫn còn thiếu tính liên kết. Bên cạnh đó, yêu cầu về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc của các nước nhập khẩu ngày cành tăng, trong khi sản xuất thanh long an toàn, có chứng nhận chất lượng trong nước hiện còn khiêm tốn…

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Hiệp Hội Rau Quả Việt Nam, trước tháng 7/2022, thanh long là mặt hàng chủ lực của ngành rau quả Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu hàng tỷ USD. Nhưng từ năm 2022 trở lại đây, thanh long đã chính thức rời khỏi nhóm những mặt hàng tỷ đô của Việt Nam. Nguyên nhân là một số thị trường xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam trước đây như: Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ… chưa trồng thanh long. Nhưng, hiện nay các nước này xác định thanh long là cây trồng chính và sẽ được tập trung phát triển thành cây chủ lực. Bên cạnh đó, nông dân còn sản xuất theo kinh nghiệm, không tuân thủ các điều kiện, yêu cầu nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn Quốc tế.

Tiến sĩ Nguyễn Thành Hiếu, Viện Cây ăn quả miền Nam chia sẻ, cần có cơ chế hợp tác giữa 3 tỉnh Bình Thuận, Long An, Tiền Giang trong điều tiết mùa vụ, cân đối sản lượng thu hoạch phù hợp so với nhu cầu thị trường tiêu thụ. Xác định “bán sản phẩm mà thị trường cần, chứ không phải bán sản phẩm mình có”. Cùng đó, khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm thông qua các hợp đồng ký kết không chỉ bao tiêu sản phẩm mà còn đầu tư vào vùng nguyên liệu.

Bên cạnh đó, nhà sản xuất cần duy trì, tăng cường mở rộng áp dụng tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP, mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói theo định hướng mục tiêu liên kết với doanh nghiệp, thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Tại diễn đàn, đại biểu cũng thảo luận nhiều giải pháp để thanh long phát triển bền vững trong thời gian tới như: Hạn chế mở rộng diện tích trồng thanh long mới, chú trọng nâng cao chất lượng trên diện tích thanh long hiện có; các tỉnh xây dựng quy mô sản xuất phù hợp, xây dựng vùng sản xuất tập trung gắn với xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến, bảo quản; ngành chức năng cần hỗ trợ mở rộng diện tích sản xuất  an toàn, sản xuất có chứng nhận….

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận, sản xuất thanh long đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn của tỉnh, với hơn 30 nghìn hộ tham gia sản xuất, thu mua, sơ chế xuất khẩu thanh long, tạo việc làm thường xuyên cho từ 70 - 80 nghìn lao động. Đến nay, tỉnh có hơn 27.700 ha thanh long, tăng gần 40% so với năm 2011; sản lượng thanh long từ 397.564 tấn (2011) tăng lên 594.000 tấn (2022).

Thanh long Bình Thuận xuất khẩu khoảng 85% sản lượng (xuất khẩu chính ngạch khoảng 2 - 3%. Còn lại chủ yếu mua bán theo hình thức biên mậu qua thị trường Trung Quốc hoặc liên kết với các doanh nghiệp ngoài tỉnh để trực tiếp xuất khẩu); tiêu thụ nội địa khoảng 15% sản lượng. Từ năm 2021 đến nay, giá thanh long luôn ở mức thấp, sản lượng tiêu thụ xuống thấp; ảnh hưởng đến tình hình sản xuất nông nghiệp của tỉnh và gây lo lắng cho người trồng thanh long trên địa bàn tỉnh.

Theo ông Phan Văn Tấn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận, để nâng cao chất lượng chất lượng sản phẩm và đáp ứng tốt các yêu cầu về chất lượng hàng hóa xuất khẩu; từ năm 2009, Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận đã tập trung chỉ đạo thực hiện chương trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP. Đến nay, tỉnh có diện tích thanh long được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP là 8.610 ha với 449 tổ liên kết và 9.625 hộ nông dân tham gia.